Clonidyna zmniejsza ryzyko utraty krwi podczas operacji ortopedycznych

Czy preoperacyjne clonidyna zmniejsza ryzyko utraty krwi?

Preoperacyjne zastosowanie clonidyny u pacjentów z urazami miednicy i stawu biodrowego może znacząco zmniejszyć utratę krwi podczas operacji i zredukować potrzebę transfuzji – wynika z nowego randomizowanego badania klinicznego. Badacze dowiedli, że ten prosty zabieg farmakologiczny może nie tylko poprawić bezpieczeństwo pacjenta, ale także zwiększyć komfort pracy chirurga.

Złamania miednicy i panewki stawu biodrowego (acetabulum) zazwyczaj występują po urazach wysokoenergetycznych i wiążą się z poważnymi powikłaniami, w tym znaczną utratą krwi. Wstrząs hipowolemiczny jest głównym czynnikiem przyczyniającym się do zgonów wśród pacjentów z tego typu złamaniami. Ponadto, transfuzje krwi konieczne podczas i po operacji mogą prowadzić do powikłań, takich jak zakażenia, hemoliza czy reakcje alergiczne.

Clonidyna, lek przeciwnadciśnieniowy działający na receptory alfa-2 adrenergiczne w ośrodkowym układzie nerwowym, rozszerza tętnice, obniżając ciśnienie krwi i tętno. Badacze postanowili sprawdzić, czy jej właściwości mogą zostać wykorzystane do zmniejszenia krwawienia podczas zabiegów ortopedycznych.

“Kontrolowane obniżenie ciśnienia krwi podczas operacji może zmniejszyć utratę krwi, skrócić czas zabiegu i poprawić pole widzenia operatora” – zauważają autorzy badania, podkreślając jednak, że wywołanie hipotensji powinno być przeprowadzane pod ścisłą kontrolą, z uwzględnieniem potencjalnego ryzyka niedotlenienia różnych narządów.

Jakie dowody potwierdzają skuteczność clonidyny?

W randomizowanym, potrójnie zaślepionym badaniu klinicznym uczestniczyło 88 pacjentów (44 w grupie interwencyjnej i 44 w grupie kontrolnej) ze złamaniami miednicy lub acetabulum. Pacjenci w grupie interwencyjnej otrzymali 200 mcg doustnej clonidyny 75-90 minut przed znieczuleniem, natomiast grupa kontrolna otrzymała placebo. Badanie zostało przeprowadzone w szpitalu trzeciego stopnia referencyjności od marca 2022 do grudnia 2023 roku.

Wyniki były jednoznaczne – pacjenci, którzy otrzymali clonidynę, doświadczyli znacznie mniejszej utraty krwi podczas operacji (1088,7 ± 207,9 ml vs 1420,9 ± 343,0 ml w grupie kontrolnej, p<0,001). Co istotne, tylko 6,8% pacjentów w grupie clonidyny wymagało transfuzji krwi, w porównaniu z 22,7% w grupie kontrolnej (p=0,03).

Badanie wykazało również, że poziom hemoglobiny trzeciego dnia po operacji był wyższy w grupie interwencyjnej (9,8 ± 1,2 g/dl) niż w grupie kontrolnej (8,4 ± 1,2 g/dl, p=0,027). Warto zauważyć, że w przeciwieństwie do grupy interwencyjnej, poziom hemoglobiny w grupie kontrolnej trzeciego dnia znacząco spadł w porównaniu z dniem pierwszym (p=0,03).

Czy poza zmniejszeniem krwawienia clonidyna może przynieść dodatkowe korzyści? Okazuje się, że tak. Badacze odkryli, że pacjenci, którzy otrzymali clonidynę, zgłaszali znacznie mniejszy ból pooperacyjny mierzony za pomocą skali VAS (4,5 ± 1,0 vs 6,2 ± 1,6 w grupie kontrolnej, p<0,001). Ponadto, chirurdzy ocenili jakość pola operacyjnego jako znacznie lepszą w przypadku pacjentów, którzy otrzymali clonidynę (3,7 ± 1,1 vs 5,1 ± 1,5 w grupie kontrolnej, p<0,001).

“Nasze badanie wykazało, że przedoperacyjne podanie doustnej clonidyny przed znieczuleniem u pacjentów ze złamaniami miednicy lub acetabulum może zmniejszyć pooperacyjny spadek hemoglobiny i pomóc chirurgom uzyskać lepsze pole operacyjne” – podsumowują autorzy badania.

Czy stosowanie clonidyny zmienia standard opieki ortopedycznej?

Mechanizm działania clonidyny w zmniejszaniu utraty krwi może być wieloczynnikowy. Jednym z możliwych wyjaśnień jest to, że clonidyna zmniejsza utratę krwi poprzez zmniejszenie przepływu krwi jako środek przeciwnadciśnieniowy. Ponadto, znana jest z łagodzenia bólu pooperacyjnego i działania przeciwlękowego w połączeniu z innymi środkami znieczulającymi.

Jakie jest znaczenie tych wyników dla codziennej praktyki klinicznej? Czy powinniśmy rozważyć włączenie clonidyny do standardowych protokołów przygotowania do operacji złamań miednicy i acetabulum?

Badacze są ostrożni w swoich rekomendacjach, wskazując na pewne ograniczenia badania. Po pierwsze, w badanej grupie dominowali mężczyźni (89,8%), co może ograniczać możliwość generalizacji wyników na obie płcie. Po drugie, w badaniu zastosowano tylko jedną dawkę clonidyny, więc konieczne są dalsze badania w celu ustalenia optymalnej dawki i protokołu przedoperacyjnego stosowania clonidyny.

Niemniej jednak, wyniki są obiecujące i sugerują, że przedoperacyjne podanie clonidyny może być skuteczną strategią zmniejszania utraty krwi i poprawy wyników u pacjentów poddawanych operacjom złamań miednicy i acetabulum. Jak konkludują autorzy: “Clonidyna może być uznana za lek z wyboru w celu zmniejszenia krwawienia podczas i po operacjach ortopedycznych”.

Warto rozważyć zastosowanie tego prostego i stosunkowo taniego środka w celu poprawy bezpieczeństwa i wyników leczenia pacjentów ortopedycznych, szczególnie w przypadkach, gdy oczekiwana jest znaczna utrata krwi. Dalsze badania powinny koncentrować się na optymalizacji dawkowania, ocenie długoterminowych wyników oraz potencjalnych działaniach niepożądanych związanych ze stosowaniem clonidyny w tym wskazaniu.

Podsumowanie

Randomizowane badanie kliniczne przeprowadzone na 88 pacjentach wykazało, że przedoperacyjne zastosowanie clonidyny u osób ze złamaniami miednicy i stawu biodrowego istotnie redukuje utratę krwi podczas operacji. W grupie otrzymującej lek utrata krwi wyniosła średnio 1088,7 ml, w porównaniu do 1420,9 ml w grupie kontrolnej. Znacząco zmniejszyło się także zapotrzebowanie na transfuzje krwi – tylko 6,8% pacjentów w grupie clonidyny wymagało transfuzji, podczas gdy w grupie kontrolnej odsetek ten wyniósł 22,7%. Dodatkowo zaobserwowano wyższy poziom hemoglobiny w trzecim dniu po operacji, mniejszy ból pooperacyjny oraz lepszą widoczność pola operacyjnego u pacjentów otrzymujących clonidynę. Mimo obiecujących wyników, badacze wskazują na potrzebę dalszych badań w celu ustalenia optymalnego dawkowania i protokołu stosowania leku.